مسجد چوبیِ دهکده چوبین که مشهورترین سازه روستای ملامحمد آقازاده است، نخستین مسجد چوبی جهان است. این مسجد در برابر زلزله مقاوم است و تا ۸ ریشتر لرزش را تاب می آورد که نشان از هوش و دانش سازنده آن دارد.
اما شگفتی این مسجد باشکوه و دل انگیز تنها به این ختم نمی‌شود؛ مسجد چوبی علی رغم قرار گرفتن در منطقه‌ای موریانه خیز، در برابر هجوم موریانه ها مقاوم است و امکان نفوذ به آنها را نمی دهد. مهندس مجتهدی با درایت و دانش خود، برای مقابله با موریانه ها، مسجد و دیگر خانه ها و بناهای چوبی را با عایقی که خود ساخته بود مقاوم ساخت. مسجد با سه درب ورودی و پنج پنجره پناه عبادت کنندگان و افتخار اهالی روستاست.
معماری مسجد
مسجد در زمینی به مساحت ۲۰۰ متر مربع بنا شده، سقفی شیروانی دارد و دو مناره آن سه بار در روز آمدن وقت سخن با خدا را یادآوری می کنند. این مناره ها ۱۳ متر از سطح زمین ارتفاع دارند و وزن هر کدام از آنها تقریبا ۴ تن است، جایی که زمین را به آسمان متصل می کند. با ظاهری به مانند کشتی وارونه بر زمین، ساخت مسجد حدود ۲ سال طول کشیده و از ۴۰ تن چوب در برپایی آن استفاده شده است. دیواره های دوجداره که مابین این جدارها، اسکلت بنا قرار گرفته است؛ مسجد را تبدیل به سازه ای کرده است که تا قرن ها از تخریب و ناملایمتی در امان بماند. اسکلت مناره ها و سقف و همینطور سقف و دیواره ها به روش عنکبوتی به یکدیگر متصل هستند. از آنجایی که شیوه ساخت این اسکلت ها به مانند تار عنکبوت است به این نام مشهور شده است. اسکلت مسجد به شیوه Two by Four یا Double L ساخته شده است. در این روش اتصال گلدسته ها طوری است که وزن ۴ تنی خود را به میزان مساوی ابتدا بر روی سقف، سپس دیواره، و از آنجا به زمین منتقل می کند. هنر این شیوه در آن است که به دلیل این مدل اتصال، نیازی به ستون در داخل مسجد برای استحکام و نگاه داشتن سقف بنا نیست. علاوه بر اینها دیوارها کمی زاویه دارند تا وزن را راحت تر از مناره به زمین منتقل کنند.
نکته جالبی که در مورد این مناره ها وجود دارد این است که از طریق نردبان داخل مناره ها می توان به بالای مناره دسترسی پیدا کرد و در آنجا شگفتی معماری دیگری را کشف کرد. در محل اتصال گلدسته به سقف، دریچه ای قرار دارد که به مانند یک کانال تهویه در تابستان ها هوای گرم داخل مسجد را به بیرون و هوای تمیز را از راه بادگیر مخصوصی که در سقف بنا تعبیه شده است به داخل مسجد هدایت می کند. این دانش مهندسی حمید مجتهدی است که به خدمت سازه در می آید و تهویه طبیعی را در اختیار نمازگزاران قرار می دهد. کارهای کوچک و فکر شده ای که مسجد را از ساختمانی ساده به شاهکار معماری تبدیل می کند.
حقایق جالب مسجد چوبی
تمام مسائلی که در مورد مسجد بیان کردیم همه ی حقایقی نیست که در مورد آن می توان گفت. نکات جالب کوچکی نیز وجود دارد که بر زیبایی و جذابیت مسجد اضافه می کند.
- کابینت ها، دیوارها و حتی سینی های آبدارخانه این مسجد، چوبی است. ۶ کتیبه از آیات قرآنی بر دیوارهای بیرونی و ۷ کتیبه بر دیوارهای درونی با قاب هایی از چوب درختان گردو و توت مسجد را به شکلی چشم نواز، مزین به نام و کلام جلاله‌ی الله کرده است. کتیبه ای که بر روی محراب قرار گرفته است با خط ثلث و دیگر کتیبه ها با خط نستعلیق برکت دیدن هر روزه این آیات را به مردم هدیه داده است. هر کتیبه قابی منحصر به خود دارد.
- چوب درختانی مانند انواع کاجها، اشن، سپیدار، گیلاس، گلابی، زبان گنجشک، گردو و توت مصالح ساخت مسجد چوبی شدند. نورپردازی ویژه این مجموعه، با رنگهایی شاد، شبهای دهکده چوبی را جلوه خاصی می بخشد.
- مهندس مجتهدی برای ساخت محراب مسجد از چوب درخت توتی استفاده کرده که سالها پیش پدربزرگ ایشان محمدآقازاده در روستا کاشته بودند. همچنین منبر این مسجد نیز ساخته شده از چوب درخت گیلاس است و پولکهای چوبی از چوب درخت بید گرفته شده است.
- سقف مسجد به شکل پولکی از بیرون تزئین شده و جلوه آن را خاص و دیدنی کرده است.
- دربهای مسجد نیز از چشم هنرمندانه معمار آن کنار نمانده و در ساخت آن هنر و سادگی، زیبایی را به آن هدیه داده است. هر یک از دربها دو لنگه دارد و بر روی هر کدام ۹ عدد گل میخ از جنس برنج به عنوان تزئین به کار رفته است.
- از تمام چوبهایی که در ساخت مسجد به کاربرده شده نمونه ای بدون عایق و با پوست اطرافشان در قسمت شمالی مسجد نصب شده است. این کار به دستور مهندس مجتهدی و برای اینکه چنانچه در زمانی که ایشان در قید حیات نیستند مسجد نیاز به تعمیر داشته باشد انجام گرفت، تا معمار و مرمت‌کاری که قصد تعمیر مسجد را دارد بداند از کدام چوب ها در ساخت مسجد استفاده کند.
- قبر آقای حمید مجتهدی در قسمت شمالی مسجد قرار دارد و دوستداران و بازدیدکنندگان ایشان با زیارت قبرشان به روح بزرگ او درود فرستاده و برای این مرد بزرگ طلب آمرزش می کنند.
تاریخچه مسجد چوبی نیشابور
بنای اولیه مسجد در زمان ملامحمد آقازاده، بنیان گذار اصلی روستا و کسی که نام روستا وامدار اسم و کارهای خیر اوست در سال ۱۳۲۵ گذاشته شد. در آن زمان مسجد دیوارهایی کاهگلی و سقفی چوبی داشت که تقریبا به وسعت مسجد فعلی و در همین مکان برپا شد. با گذر روزگار و به ویژه به دلیل اصلاحات ارضی که در زمان محمدرضاشاه پهلوی انجام شد، روستا خالی از سکنه شد و ساختمان مسجد به خاطر عدم توجه و رسیدگی تخریب شد. اما در سال ۱۳۸۷ مسجد با همت مهندس حمید مجتهدی، نوه ی ملامحمد، با دانشی که از خارج از ایران و در دانشگاه های آمریکا آموخته و با ذوق و هنری که از نیاکان خود به ارث برده بود با شیوه ای نوین و جلوه ای تازه، رونق گذشته را به مسجد بازگرداند. ایشان بنای مسجد را زمانی گذاشت که سرمایه چندانی به همراه نداشت اما هم ولایتی هایش بزرگترین سرمایه او شدند و کار ساخت مسجد را به پیش بردند.
