اگرچه خداوند متعال برای همه انسان ها در لحظات مختلف زندگی تکالیفی را در نظر گرفته است اما هستند حالات و شرایطی که در آن ها تکلیف از انسان برداشته می شود.
بنابر آموزه های دینی خداوند دستورات و خط و مشی هایی را برای هدایت، سعادت و کمال آدمی در نظر گرفته که از آنها به تکلیف الهی تعبیر می شود و از ابتدای خلقت بشر تا قیام قیامت وجود دارد.
امیرمومنان امام علی (ع) می فرمایند: «بدانید که خداوند آنچه را بر پیشینیان شما نپسندیده، بر شما نیز هرگز نخواهد پسندید و آنچه را بر آنان پسندیده هرگز براى شما ناپسند نخواهد دانست. بلکه شما [همگى] در پى نشانه اى آشکار حرکت مى کنید و آنچه مى گویید، بازتاب سخنانى است که پیشینیان شما گفته اند.»
البته به تصریح آیات و روایات خداوند بیش از توان بندگان بر آنها تکلیفی ننهاده است آنچنان که در آیه ۲۸۶ سوره مبارکه بقره می فرماید: «خداوند، هیچ کس را جز به اندازه توانایى اش تکلیف نمى کند. آنچه [از خوبى] به دست آورده به سود او، و آنچه [از بدى] به دست آورده به زیان اوست».
پیامبر خدا (ص) نیز در این باره فرموده اند: «از امّت من [مسؤولیت و تکلیف در برابر] خطا و فراموشى و آنچه بدان مجبور شده اند، برداشته شده است.»
همچنین، از رسول گرامی اسلام (ص) است که: «خداوند، هیچ گاه بنده اى را به سبب کارى که از روى خطا یا اجبار انجام دهد، عذاب نمى کند.»
علاوه بر این، ایشان می فرمایند: «[مسؤولیت] نُه چیز، از امّت من برداشته شده است: خطا، فراموشى، آنچه بدان مجبور شوند، آنچه ندانند، آنچه از توانشان بیرون باشد، آنچه بدان ناچار شوند، حسادت، فال بد زدن و تفکّر وسوسه آمیز در آفرینش، تا زمانى که به زبان آورده نشود.»
و نیز فرمودند: «[تکلیف و مسؤولیت نسبت به] نُه خصلت، از امّت من برداشته شده است: خطا، فراموشى، آنچه نمى دانند، آنچه توانش را ندارند، آنچه بدان ناچارند، آنچه به زور بدان وادار مى شوند، فال بد زدن، وسوسه تفکّر در آفرینش و حسادت تا زمانى که به زبان یا دست، آشکار نشود.»
امام صادق (ع) نیز در این باره می فرمایند: «بندگان، جز به کمتر از توانشان فرمان داده نشده اند. پس، هر چیزى که مردم به انجام آن مأمور شده اند، توانایى آن را دارند و آنچه که در توانشان نیست، از عهده آنان برداشته شده است.»
*منبع:قدس آنلاین