کتاب همزاد و محصول اندیشه‌ها، تجربه ها و خلاقیتهای ذهنی و آموخته های طولانی آدمی است. نقش کتاب در انتقال دانش ها و علوم، به مراتب بیشتر و فراتر از دیگر ابزار و محصولات فرهنگی و فناوری به شمارمی‌رود.
در دنیای امروز و به رغم گسترش فراگیر فناوری‌های جدید ارتباطی و شبکه‌ی ارتباطات مجازی در جهان، تالیف و انتشار سنتی کتاب و کتابخوانی همانند روزنامه و روزنامه‌خوانی هم‌چنان ادامه داشته و هیچ‌کس نمی‌تواند مدعی شود که روش سنتی در سایه‌ی شیوه‌های جدید و مدرنِ اطلاع‌رسانی و کسب آگاهی قرارگرفته است؛ هرچند فناوری جدید تحول چشمگیر و شگرفی در این عرصه ایجاد کرده است و کسی نمی‌تواند منکر این تاثیرگذاری شود.
در دنیای امروز، تحولات زیادی در کتاب ایجاد شده و این عرصه دستخوش تغییرات زیادی شده است. دیگر گذشت آن زمانی که یک شخص برای دیدن، مطالعه و یا حتی خرید کتاب با صرف زمان زیاد در خیابان‌ها و با پرس و جو، کتاب خود را به دست می‌آورد. امروز کافی است با یک جستجو در فضای مجازی، اطلاعات و توضیح لازم را درباره کتاب بدست بیاورید. و از دیگر سو، کتاب‌هایی تولید می‌شوند که شکل و فرم کتاب‌های سنتی را ندارند و به ebook یا کتاب‌های الکترونیکی معروف هستند.
کتاب الکترونیکی را به طور ساده میتوان این‌گونه تعریف کرد: ذخیره اطلاعات یک کتاب در قالب دیجیتال به صورتی که بتوان آن را بر روی صفحه رایانه مشاهده کرد. کتاب‌های الکترونیکی را میتوان روی محمل‌های دیجیتالی نظیر دیسک فشرده، دیسک فشرده دیجیتالی، شبکه‌ی جهانی وب، و… منتشر کرد. برای نمونه، بسیاری از منابع مرجع مانند دانش‌نامه‌ی بریتانیکا، دانش‌نامه‌ی آمریکانا، فرهنگ و بستر، فرهنگ آکسفورد و…، علاوه بر قالب چاپی، بر روی دیسک فشرده و نیز شبکه‌ی جهانی وب قابل دستیابی هستند.
کتاب‌های الکترونیکی پدیده‌ای کاملاً تازه هستند و می‌روند تا نظام آموزش و اطلاع‌رسانی را با دگرگونی‌هایی اساسی مواجه سازند. این کتاب‌ها صرفاً نسخه‌های الکترونیکی مطالب مکتوب نیستند، بلکه می‌توانند علاوه بر متن، فیلم، صوت، تصاویر و پویانمایی را نیز شامل شوند. به‌علاوه می‌توانند در بافت پرونده‌هایی که می‌تواند توسط یک رایانه اجرا شود مانند قالب‌های word text، html،pdf و فایل‌های اجرایی exeدرآیند. این کتاب‌ها دارای ویژگی‌ها و قابلیت‌هایی هستند که می‌توانند فرصت‌ها و اشکال جدید کتابخوانی را در اختیار ما بگذارد. و نافی کتاب‌های سنتی تلقی نشوند بلکه در عرض آن‌ها قرارداشته و به انسان مدرن کمک کنند.
در این‌جا به مهمترین فرصت‌های جدیدی که کتاب های الکترونیکی در اختیار بشر گذاشته‌اند اشاره می‌شود:
۱- اگر قصد خرید کتاب را داریم بدون مشقت می‌توانیم به خرید یک pdf کتاب هم مبادرت ورزید. خواندن فایل در کشور ما -که در آن چیزی به نام کپی‌رایت نمی‌شناسیم و همه چیز به نوعی تسهیل شده- راه‌حل مناسبی برای مطالعه کتاب به نظر می‌رسد.
۲- با رشد روزافزون فناوری‌های همراه همانند تلفن‌های همراه، تبلت، آی‌پد و… میتوان در همه مکان‌هایی که حضور داریم با استفاده از این کتابخوان‌ها به راحتی از نسخه‌های الکترونیکی کتاب‌ها استفاده کرده و مطالعه کنیم. بنابراین کتابخوان‌های الکترونیکی کوچک و سبک هستند و به راحتی در یک کیف دستی جا می‌شوند. و می‌توانیم آن را همه جا با خود ببریم.
۳- سادگی اجرا، سادگی جستجو در متن، داشتن قالب زیباتر، منسجم بودن مطالب، امکان عرضه یا فروش ساده‌تر و سریع‌تر، داشتن قابلیت افزودن امکانات مولتی‌مدیا و… از جمله ویژگی‌هایی هستند که کتاب‌های الکترونیکی را به عنوان یک رسانه‌ی نوپا و رو به رشد از سایر رسانه‌های همانند خود، ممتاز می کند.
۴- هزاران کتاب الکترونیکی رایگان در اینترنت وجود دارند که می‌توانیم با استفاده از آن‌ها در پول و زمان خود صرفه‌جویی کنیم. چون دیگر لازم نیست برای تهیه آن‌ها به کتابفروشی‌ها مراجعه کرد.
۵- برای گرفتن کتاب‌های الکترونیکی لازم نیست به کتابخانه‌ها مراجعه کنیم. در واقع بسیاری از کتابخانه‌ها سیستمی دارند که می‌توانیم این‌گونه کتاب‌ها را از آن‌ها به صورت آنلاین قرض بگیریم. لازم نیست این کتاب‌ها را به کتابخانه پس بدهیم. زمانی که موعد آن برسد، مجوزمان را از دست می‌دهیم و شخص دیگری می‌تواند آن کتاب را بخواند.
۶- یکی از توصیه‌های کارشناسان برای مطالعه بهتر و مؤثرتر، خط کشیدن زیر مطالب مهم و یادداشت‌برداری است. این کار در کتابخوان‌های الکترونیکی آسان‌تر انجام می‌شود. در پایان می‌توانیم یادداشت‌های خود را استخراج کنید و یک خلاصه برای کتاب‌های خوانده شده‌مان داشته باشیم.
۷- ممکن است تمایلی به خواندن کتاب‌هایی به زبان‌های خارجی نداشته باشیم چون وقتی معنی کلمه‌ای را نمی‌فهمیم باید خواندن را متوقف کنیم و معنی آن کلمه را در فرهنگ لغت یا اینترنت جست‌وجو کنیم. اما با داشتن کتابخوان‌های الکترونیکی می‌توانیم روی کلمه مورد نظر کلیک کنیم تا پنجره فرهنگ لغت باز شود و معنی کلمه را به شما نشان دهد.
* جعفر خاندوزی- مدرس دانشگاه